Büyük Menderes Havzası’nda Su Koruyuculuğu

WWF-Türkiye’nin öncelikli çalışma alanlarından Büyük Menderes Havzası, Türkiye’nin 25 nehir havzasından biri. Tarım ve sanayi nedeniyle sosyoekonomik önemi yüksek olan Havza’da ana su kaynağı, kolları ve yeraltı suları ile 584 kilometre uzunluğundaki Büyük Menderes Nehri’dir. Havza suları baskı altında ve en temel sorun su kalitesi. İklim değişikliği ve kalkınma planlarının mevsimsel su miktarını yakın gelecekte azaltacağı da öngörülüyor. Bu yüzden Havza’da çevresel ve sosyoekonomik sürdürülebilirliğin sağlanması için su risklerine yönelik gerekli önlemlerin alınması şart.
 
WWF-Türkiye, ‘Büyük Menderes Havzası’nda Su Koruyuculuğu’ stratejisi kapsamında, Türkiye’nin diğer havzalarına örnek olacak bir havza yönetim planı uygulaması için model geliştirmeyi hedefliyor. Bu modelde özel sektörün su yönetimine katılmasını amaçlıyoruz. Bölge ekonomisine önemli katkıda bulunan sektörlerin başında gelen tekstil sektörü de hedef sektörlerden biri.

Neden bu projeyi yapıyoruz? Sorun nedir?

Tekstil işletmelerinin ağırlıkta olduğu iller Denizli, Uşak ve Aydın. Özellikle Denizli, son yıllarda tekstil sektöründe sahip olduğu yüzde 30 istihdam ve yüzde 50 ihracat payıyla havzanın en önemli ili. Havzadaki diğer sektörler gibi tekstil sektörü de su sorunlarıyla boğuşuyor. Boyama ve apre işlemlerinde yüksek miktarda su kullanılan tekstil sektörü, suyla ilgili sorunlardan etkileniyor. Havzadaki su miktarının azalmasıyla birlikte su talebindeki artış sektörler arasında rekabete neden olabilir. Birçok uluslararası alıcı için tedarik zincirinde kaynak verimliliğinin öncelikli hale geldiği de unutulmamalı. Bu hususlar göz önüne alındığında, suyun sürdürülebilirliğinin sağlanması için sektör özelinde stratejiler geliştirilmeli.
 

Denizli’de, Güney Ege Kalkınma Ajansı (GEKA) ile birlikte, ‘Tekstil Sektöründe Temiz Üretimin Yaygınlaşması’ hareketini duyurduk. Denizli Valisi Hasan Karahan’ın katılımıyla gerçekleştirilen tanıtım toplantısında, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı temsilcileriyle finans kurumlarını, yerel paydaşları, küresel ve ulusal tekstil markalarını bir araya getirdik. Toplantıya, Akürün, Altınbaşak, Aslıteks, Ata Tekstil, Doksan Tekstil, Ekpen Tekstil ve Gamateks tekstil firmaları temiz üretim dönüşümünün öncüleri olarak katıldı. Hareketin yaygınlaşmasına destek verenler arasında Boyner Grup, H&M, Tommy Hilfiger ve Inditex markaları da var.
WWF-Türkiye’nin girişimiyle Garanti Bankası, ‘Büyük Menderes Temiz Üretim Kredi Fonu’nu oluşturdu ve harekete destek veren finans kurumu oldu.
Tekstil sektöründe temiz üretim uygulamalarının gerçekleştirilmesini desteklemek ve paydaşları sektörel su risklerine karşı harekete geçirmek amacıyla hazırladığımız  “Tekstil Sektöründe Temiz Üretim Rehberi”nin tanıtımını H&M grubuyla birlikte Eylül 2018’de Denizli’de yaptık. Güney Ege Kalkınma Ajansı (GEKA) ve TurSEFF ortaklığıyla, Denizli’deki tekstil firmalarının katıldığı, Temiz Üretim Uygulaması başlıklı bir eğitim düzenledik. Eğitime 37 tekstil üreticisi firmadan yaklaşık 60 teknik personel katıldı.

Tekstil tedarik zincirinde sürdürülebilirliği güçlendirmek amacıyla kurulan “Markalar Komitesi” 8 Mayıs ve 27 Haziran 2019 tarihlerinde İstanbul’da bir araya geldi. Toplantıda komitenin hedeflerinin ve işleyiş şeklinin belirlenmesinin yanı sıra, Ergene Havzası durum analizi WWF ve markaların gözüyle masaya yatırıldı. Markalar tekstil kimyasallarında etki azaltımı için yapılabilecekleri tartıştı ve ortak hareket adımları belirlendi.
Büyük Menderes ve Ergene Havzalarında faaliyet gösteren toplam 8 tekstil firması yerinde ziyaret edilerek hammadde, kimyasal, su, enerji kullanımı ile atık ve atıksu yönetimlerindeki mevcut yaklaşımlar değerlendirildi; temiz üretime yönelik olanakların tespit edildiği etüt çalışmaları tamamlandı. Firmalara ayrıca, Temiz Üretim Döngüsü uygulamasıyla ilgili yarım günlük teknik eğitim de verildi. Böylece, Büyük Menderes ve Ergene Havzalarında 2017 yılından bu yana temiz üretim etüt çalışmasına katılan firma sayısı 2019 yılı itibariyle 15 oldu.

Çorlu ve Çerkezköy’de  faaliyet gösteren tekstil kuruluşları daha sürdürülebilir üretim için 22 Ağustos 2019 tarihinde düzenlenen “Ergene Havzası’nda Tekstil Sektöründe Ortak Çözümlerin Belirlenmesi” çalıştayında bir araya geldi. WWF-Türkiye’nin kolaylaştırıcılığında Çorlu’da gerçekleştirilen çalıştaya Tarım ve Orman Bakanlığı Su Yönetimi Genel Müdürlüğü, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Tekirdağ İl Müdürlüğü, Devlet Su İşleri 113. Şube Müdürlüğü, Trakya Kalkınma Ajansı (TRAKYAKA), Çorlu Ticaret ve Sanayi Odası, Çerkezköy ve Ergene 2 Organize Sanayi Müdürlükleri ile Altınyıldız, Boyner, H&M, IKEA, Inditex, Koton, LCW, Primark ve Yünsa markaları katıldı. Tekstil üretiminde su arzı ve su kalitesi ile ilgili sorunların çözümü konularında kamu-özel sektör ortaklığının adımlarını değerlendiren katılımcılar arasında, Ergene Havzası’ndaki temiz üretim uygulamalarının tekstil üretiminde daha etkin bir biçimde hayata geçirilmesi yönünde ortak adım atma konusunda mutabakat sağlandı.

Temiz üretim uygulamalarının Büyük Menderes Havzası’nda hayata geçirilmesine destek için Güney Ege Kalkınma Ajansı (GEKA) tarafından açılan Temiz Üretim Mali Destek Programı sonuçları açıklandı. Toplam 15 projeye, yaklaşık 7 milyon TL destek sağlanması için kaynak tahsis edildi. Temiz üretim programında, sadece tekstil sektöründe değil bütün sektörlerin, suyun etkin kullanımı, atıkların kaynağında azaltılması ve atıklardan yüksek katma değerli ürün ve/veya enerji üretimi konularında sundukları projelere destekler sağlandı. Büyük Menderes Havzasının tatlı su kaynaklarının korunmasına yönelik hazırlanan programda, 6 tekstil boyahanesiyle sözleşme imzalandı. Bu kapsamda 6 boyahaneye yaklaşık 2,7 milyon TL’lik bir destek sağlanırken, boyahanelerin toplamda yaklaşık 6,9 milyon TL’lik bir yatırım yapmaları sağlanmış oldu.