DENİZLİ'DE TEKSTİL SEKTÖRÜNDE DÖNÜŞÜM: TEMİZ ÜRETİM PROGRAMININ BÜYÜYEN ETKİSİ

WWF ve Open Supply Hub'ın (2022) işbirliğiyle hazırlanan 'Hazır Giyim ve Tekstil Sanayisinin Su Riskleri' raporu, dünya çapındaki tekstil işletmelerinin tatlı su kaynaklarıyla ilişkili risklerin kapsamlı bir analizini sunmaktadır. Rapor, 2050 yılına kadar aşırı su riski ile karşı karşıya kalacağı öngörülen beş küresel kümeyi belirlemiştir. Aşırı risk altındaki işletme kümelerinden ikisi Brezilya'da faaliyet gösteren tekstil şirketleri iken üçü Türkiye'dedir; Denizli, Kayseri ve Gaziantep'te bulunmaktadır. Bu bulgu, bu bölgelerde su risklerinin ele alınmasının tekstil sanayisinin sürdürülebilirliği açısından son derece önemli olduğunu vurgulamaktadır.

WWF-Türkiye, tekstil üretiminde su ayak izini azaltan yatırımları güçlendirmek için aktif bir şekilde çalışmakta ve Büyük Menderes havzasında çevresel sürdürülebilirliği iyileştirmeye odaklanmaktadır. WWF-Türkiye'nin benimsediği temel yaklaşım, temiz üretim olup, çevre dostu ve kaynak verimli tekniklerin benimsenmesini ve tekstil üretim sürecinde kullanılan enerji, su ve kimyasalların tasarruf edilmesini hedeflemektedir.

WWF-Türkiye, Denizli Sanayi Odası ve Güneydoğu Ege Kalkınma Ajansı (GEKA) ile işbirliği içinde 2018 yılında "Tekstil Sektöründe Temiz Üretim Dönüşümü Programı"nı başlatmıştır, temiz üretim uygulamalarını uygulamayı benimseyen yedi tekstil şirketi "Değişimin Öncüleri" olarak, 2018 ve 2019 yılları arasında yaklaşık 6,5 milyon Euro'luk temiz üretim uygulamalarına yatırım yapmış ve tahmini 1,5 milyon metreküp su tasarrufu elde etmiştir. Program kapsamında "Değişimin Öncüsü" tekstil firması sayısı 2019'da 19'a yükselmiştir.

Temiz üretim konusunda kapsamlı bir rehberlik sağlamak amacıyla, WWF-Türkiye "Temiz Üretim Rehberi"ni yayınlamıştır. Bu rehber özellikle Türk tekstil sanayisine odaklanmakta ve Büyük Menderes bölgesine vurgu yapmaktadır. Temiz üretim uygulamalarının sunduğu ekonomik fırsatları belirlemek amacıyla, WWF-Türkiye, 15 tekstil boyahanesinde kapsamlı fizibilite çalışmaları gerçekleştirmiştir. Bu çalışmalar, işletmelerin mevcut yaklaşımlarını, hammadde yönetimini, kimyasalları, suyu, enerjiyi, atığı ve atık suyu yönetme konularını değerlendirmiştir. Çalışma, temiz üretim uygulamalarının tekstil şirketlerine ekonomik kar sağladığını ve yatırımların bir ila dört yıl arasında kendini geri ödediğini göstermiştir.

WWF-Türkiye ile başlatılan program çerçevesinde GEKA, 2019 yılında sanayide temiz üretim yatırımlarını teşvik etmek için bir hibe destek programı başlatmıştır. Tekstil sektörünün önceliği olan bu program kapsamında tahsis edilen 700.000 Euro'yu aşkın bir miktarla, 15 projeye destek vermiş ve firmalar toplamda 2,7 milyon Euro'luk yatırım gerçekleştirmiştir. Bu işbirliği, WWF-Türkiye'nin ve GEKA’nın sanayide çevresel sürdürülebilirliği destekleme konusunda ortak taahhüdünü sergilemektedir.
 
WWF-Türkiye’nin program ortağı Denizli Sanayi Odası ise 2021 yılında Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından finanse edilmek üzere GEKA ile işbirliği yaparak "Denizli'nin Geleceği Temiz Üretimde" projesini başlatmıştır. Proje, 40 tekstil firmasında temiz üretim konusunda kapsamlı bir fizibilite analizi yapmayı ve sonrasında bu firmaların yatırımları için özel bir mali destek programı oluşturmayı amaçlamaktadır. WWF-Türkiye, proje iştirakçısı olarak, bölgesel paydaşlar, teknoloji uzmanları ve finans kurumları arasında üretken bir paydaş diyalogu sağlayarak projenin başarısını sağlamaya odaklanacaktır.


Aydın'da İklim Değişikliğine karşı Dirençli Pamuk Tarımı: WWF-Türkiye'nin Su ve Toprak Yönetimi Girişimi

Aydın ilinde yer alan Söke ilçesi, Türkiye'nin en önemli pamuk yetiştirme alanlarından biridir. Pamuk üretimi mevcut tarım arazisinin %98'ini kaplamakta ve 3.000 çiftçiye kaynak olmaktadır. Ancak, pamuk tarımı, civardaki Bafa Gölü ve Büyük Menderes Deltası üzerinde olumsuz etkilere sahiptir ve bu tatlı su habitatlarında kirlilik artışına neden olmaktadır. Söke ovasında yaygın olarak kullanılan sulama yöntemi, su verimi oldukça düşük olan salma sulamadır. Ayrıca, Söke'deki topraklar, tarımsal üretkenlik için ideal olan %3'e kıyasla %0,5 organik madde içeriği ile önemli ölçüde düşüktür.


Modern Sulama Tekniklerinin Kullanımı: Sulama Politikasında Reform İçin İşbirliğine Dayalı Yaklaşım

Pamuk tarımında sulamada su verimliliğini artırmak tatlı su ekosistemlerini korumak için önemlidir. Pamuk çiftçileri tarafından yaygın olarak kullanılan geleneksel salma sulama yöntemi verimsizdir; su kaybına, verim düşüşüne ve zirai ilaç ve gübrelerin sulama suyuyla birlikte sulara karışmasına ve böylece kirliliğe neden olur. Bu sorunu çözmek için, WWF-Türkiye, modern sulama tekniklerinin benimsenmesini teşvik etmek amacıyla paydaşlar arasında işbirliği sağlamıştır. WWF-Türkiye’nin, kamu idareleri, çiftçi grupları, tarım sektörü temsilcileri ve sulama sistemi tedarikçileriyle yürüttüğü bir dizi toplantılar, paydaşların Söke Pamuğu Su Koruyuculuğu Yürütme Kurulu’nu kurmasıyla sonuçlanmıştır. Halihazırda 12 üyesi bulunan kurul, kamu, özel sektör, STK'lar ve akademisyenlerin işbirliğini temsil etmektedir.

Komitenin temel amacı, Söke’den başlayarak tüm havzada pamuk tarımında modern sulama tekniklerinin benimsenmesini teşvik etmektir. Bu amaçla, ilk etapta 17 çiftçiya ait 100 hektarlık pamuk üretim alanında bir pilot proje tasarlanmıştır. Proje, ölçek ekonomisinden yararlanmakta ve tek başına uyguladıklarında çiftçiler için maliyetli olan yatırımı azaltan bir çözüm sunmaktadır. Pilot proje, kamusal alan tahsisinde ortak filtreleme sistemi ve güneş enerjili pompaların kurulmasını içermektedir. Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından fizibilitesi onaylanan projenin uygulanması halinde pamuk üretiminde su kullanımında %50 oranında tasarruf, girdi maliyetlerinde %20 oranında azalma ve dekar başına 100 kg verim artışı öngörülmektedir. Bununla birlikte ek faydalar arasında toprak ve su kalitesinde iyileşme, tarım alanlarında erozyonun önlenmesi ve önemli doğa alanları ve türler üzerinde daha az baskı yer almaktadır.

Kurul, pilot projeye ve bu pilot uygulamasının tüm bölgede çoklanmasına katkı için hükümet desteği aramaktadır. Bu işbirliği sayesinde modern sulama yöntemlerinin benimsenmesiyle, pamuk çiftçilerinin Büyük Menderes havzasında su verimliliği yanı sıra pamuk üretim verimlerini artırması da söz konusu olacaktır.